In een boeiende Indonesische jungle met Aziatische flora en fauna zoals witwanggibbons, neushoornvogels, kleinklauwotters en rode panda’s krijgen de orang-oetans hun vaste stek in ZOO Planckendael. Wist je dat we 97% van ons DNA delen met deze mensapen? Deze buitengewone, bedreigde en zo herkenbare dieren krijgen een uniek verblijf. De orang-oetans leven op verschillende buiteneilanden vol klimbomen, al dan niet samen met andere diersoorten. Hun binnenverblijven hebben natuurlijke bodems en een regeninstallatie. Bezoekers springen over stapstenen, via een waterval en een hangbrug naar de paalwoningen waar ze een prachtig zicht hebben op de dieren. Deze combinatie maakt dit verblijf wereldwijd enig in zijn soort.
Op ontdekking
Het speelse karakter van ZOO Planckendael kronkelt verder door in continent Azië. Orang-oetan Kingdom is een prachtige plek vol tropische planten waar de bezoekers verschillende Aziatische diersoorten ontmoeten zoals een koppeltje imposante neushoornvogels, beo’s en verschillende duivensoorten. Hovenier Jel ging op zoek naar unieke Aziatische planten en bomen: ”In de serrejungle staan meer dan 100 verschillende planten en bomen specifiek van Azië. Van wurgvijgen, kokospalmen, bananenbomen, bekerplanten, orchideeën tot caramboles.”
Het slingerpad leidt niet alleen naar verrassende ontmoetingen, maar ook naar speelse uitdagingen. In het idyllische decor van Indonesië krijgen bezoekers inkijk in het leven van de dieren. Uitdagende speelpuzzels voor de orang-oetans bevinden zich op ooghoogte vlakbij de kijkramen. Je staat er als het ware met je neus op. Bovendien geven de niveauverschillen binnen, de bezoekers driedimensionale inkijken. ZOO Planckendael verwelkomt de bedreigde Sumatraanse orang-oetans die hun jungle delen met witwanggibbons en kleinklauwotters. Ook de rode panda’s leven er op een eiland.
Binnen: natuurlijke bodem en indoorregenbuien
ZOO Planckendael gaf de drie binnenverblijven een natuurlijke bodem met vaste grond zodat er binnen bamboeplanten en gras groeien. “We brengen de natuurlijke omgeving mee naar binnen. We zijn benieuwd of de dieren met de planten gaan spelen, ervan gaan knabbelen of dat ze ze, in het beste geval, gewoon mooi laten staan. Bovendien zorgen we voor regelmatige moessonregens: waterbevloeiing voor het groen, huid- en vachtverzorging voor de orang-oetans en verrijking voor de dieren én de bezoekers. Vier vliegen in één klap”, legt curator Sarah vol enthousiasme uit. De drie binnenverblijven zijn achter de schermen verbonden met persoonlijke verblijven voor o.a. medische trainingen en hier kunnen de dieren zich terugtrekken naar believen.
Het geheel is op zo’n manier verbonden met de buiteneilanden dat de mogelijkheden voor de samenstelling van de diergroepen talrijk zijn. “Orang-oetans zijn de enige mensapen die niet in grote groepen samenleven. Individuen komen elkaar af en toe tegen. Ze zijn heel sociaal en leven soms kort of langer samen. De dominante man heeft zijn territorium waarin verschillende vrouwen leven. In ZOO Planckendael kunnen we ontelbare kanten op. Omdat orang-oetans geen rangorde in de groep moeten bepalen, vlooien ze niet of heel weinig. Ze zoeken regelmatig elkaars gezelschap op en kenmerken zich door hun vredelievende aard”, vervolgt Sarah.
Buiten: boom sweet boom
De buitenverblijven in ZOO Planckendael zijn eilanden met 12 tot 14 meter hoge takkenstructuren vol touwen. Orang-oetans verplaatsen zich vooral in de lucht door de middenlaag van de bomen op het eiland Sumatra. Ze eten en slapen in de bomen en kunnen niet zwemmen. Ze gebruiken hun voeten als handen en hun schoudergewrichten en heupen zijn enorm flexibel. Hun armen zijn anderhalve keer langer dan hun benen, wat de orang-oetans een gracieus uiterlijk geeft. In ZOO Planckendael zijn er vier buiteneilanden en drie binnenverblijven vol boomstructuren, touwen, platformen en hangmatten, ideaal voor hun indrukwekkende fysiek en dynamiek.
Gemengde verblijven
ZOO Planckendael kiest bewust voor gemengde verblijven. Net als in de natuur leven dieren uit dezelfde habitat samen. Zo delen de orang-oetans één eiland met het koppeltje witwanggibbons Paultje en Paquita en hun hele thuis met een kweekkoppel Aziatische kleinklauwotters. Ze kunnen natuurlijk ook hun eigen privacy opzoeken. “Gemengde verblijven stimuleren natuurlijk gedrag en zorgen voor extra prikkels en verrijking wat hun welzijn ten goede komt”, vertelt Sander, manager dierenzorg van ZOO Planckendael.
Ontsnappingskoningen
“Het is de eerste keer dat we in ZOO Planckendael orang-oetans huisvesten, dus de gedeelde ervaringen en het advies van collega’s van andere zoos waren meer dan welkom” vervolgt Sarah. Orang-oetans staan gekend om hun kracht. Ze zijn wel zeven keer sterker dan wij. Bovendien zijn ze slim en heel geduldig, en net die combinatie maakt van hen ontsnappingskoningen. “Ze kunnen moeilijke opdrachten uitvoeren, gebruiken materialen en denken uitgebreid na over mogelijke toepassingen.”
“De muur is vier meter hoog, de gracht zeven meter. Alle constructiematerialen hangen stevig vastgelast of zijn dubbel tot driedubbel bevestigd. Ze krijgen geen takken langer dan één meter en ook geen losse touwen”, vertelt Sarah. Ter geruststelling: orang-oetans zijn de meest vredelievende mensapen, ze zijn niet agressief en zullen eerder vluchten dan aanvallen.
Wie is wie?
Zes orang-oetans slingeren als een ‘rosse’ draad door dit boeiend natuurbehoudsverhaal. Orang-oetanmoeder Kila met haar zoontje Ombak en volwassen man Bagus hebben een genetische band. Een paar weken later komt jonge man Vilmos in ZOO Planckendael aan, net als de twee dames op leeftijd: Moni en Karo.
De verzorgers van ZOO Planckendael trokken naar de ZOO van Basel om de orang-oetanfamilie vooraf te leren kennen. Bagus, geboren in 2002, is het dominante mannetje en de vader van Ombak. Je herkent hem aan zijn ontwikkelde wangkwabben of wangplaten, een teken van leiderschap over een territorium. Hij gebruikt ze ook als verleidingsmiddel, samen met zijn keelzak. Verzorger Sarah vertelt ons meer over deze rustige en zachtaardige man: ”Hij is een beetje verlegen naar nieuwe mensen toe, maar zo vriendelijk en geduldig. Hij wil zich weleens verstoppen onder houtwol, maar door zijn groot lijf is alleen zijn hoofd bedekt. Orang-oetans zijn over het algemeen heel bedachtzaam. Bagus is een mooie man met lange dreadlocks en hij houdt ervan om naar mensen te kijken. Wist je dat zijn hand groter is dan ons hoofd?”
Vrouwtje Kila (°2000) en haar vijfjarig zoontje Ombak zijn onafscheidelijk. Ze zijn altijd in elkaars buurt te vinden. Jonge orang-oetans blijven tot de leeftijd van acht jaar op leerschool bij hun mama. Hij leert van haar wat hij wel en niet kan eten en waar hij het geschikte voedsel kan vinden,… “Met Ombak gaan we onze peren nog zien. Het is een deugniet eerste klas. Hij vraagt ieders aandacht en net als een kleutertje test hij graag hoe ver hij daarin kan gaan. Maar je smelt bij zijn schattig snoetje”, vervolgt verzorger Sarah.
Moeders krijgen hun eerste kleintje pas op 15 jaar en zorgen er dan 8 jaar voor, pas daarna kunnen ze weer 9 maanden zwanger zijn. Bij orang-oetans zit er dus een uitzonderlijk lange tijd tussen verschillende geboortes, wat hun voortbestaan ook bemoeilijkt. Ombak is al redelijk zelfstandig, maar heeft nog een paar jaar de onverdeelde aandacht van zijn moeder. Over Kila vertelt verzorger Sarah: “Ze is slimmer dan de anderen en zelfzeker. Ze is leergierig en wil graag nieuwe dingen uittesten en proberen. En pas op, ze heeft alles gezien.”
Jonge man Vilmos (Vili voor de vrienden) is geslachtrijp en blijft best uit de buurt van Bagus. Daarom kreeg hij een apart eiland. Hij komt van de ZOO van Bratislava in Slowakije. Vilmos krijgt gezelschap van twee dames op leeftijd: Moni en Karo. Ze komen allebei uit Stuttgart. Hun tempo ligt al wat lager, want ze zijn geboren in 1973 en 1975. Voor orang-oetans zijn ze in de herfst van hun leven. Ze mogen in Planckendael het oude besje uithangen.
ZOO Planckendael installeerde verschillende voedselpuzzels aan de kijkvensters en voorziet de dieren dagelijks van nieuwe uitdagingen.
Zorgzaam, in het belang van de orang-oetans
Met de komst van de orang-oetans stapt ZOO Planckendael mee in het kweekprogramma van deze bedreigde diersoort. Elke dag verdwijnen er 25 orang-oetans in het oerwoud van Borneo en Sumatra. Palmolieplantages palmen hun habitat in, onbewoonbare bomen voor orang-oetans. Tel daarbij houtkap, mijnbouw en wegenaanleg, stropers en de illegale handel in jonge dieren,…
Laten we samen zorgzaam omgaan met onze natuur door zo weinig mogelijk producten met plantaardige oliën, of producten gemaakt met deze oliën te kopen. Ban palmolie niet volledig, want de alternatieven nemen meer plaats in op aarde en dan verdwijnen er andere bossen voor andere dieren en verleggen we het probleem. Lees in de winkel de etiketten van voedingswaren zoals chips, snacks, choco, bereide maaltijden,… en van cosmetische en schoonmaakproducten zoals deo, tandpasta, shampoo, make-up,… Kies voor artikels gemaakt van duurzame palmolie met certificaat (RSPO)! Zo kunnen we samen het verschil maken. Tegelijkertijd werkt ZOO Planckendael actief mee aan het Europees kweekprogramma om de dierentuinpopulatie en de soort te doen overleven.
Kostbare zaadbommen
Orang-oetans helpen mee om de ecosystemen in het oerwoud te behouden. Ze zijn een onmisbare schakel want hun uitwerpselen bevatten onverteerde zaden van de bomen waarvan ze eten en leven. Ze droppen hun zaadpakketjes met mest verspreid over het woud neer en daar ontkiemen dan nieuwe, jonge bomen. Onmisbaar voor de orang-oetans en voor ontelbare andere woudbewoners!
TIP Gratis luisterverhaal van ZOO Planckendael over orang-oetans: 10 WAUW-weetjes!
Weetjes
- Alle verschillende mensapen wonen nu in ZOO Planckendael en ZOO Antwerpen: gorilla’s, chimpansees, bonobo’s, gibbons en nu ook orang-oetans.
- Er zijn drie soorten orang-oetans: Sumatraanse, Borneose en Tapanuli orang-oetans. In ZOO Planckendael bewonder je de Sumatraanse orang-oetans.
- Orang-oetans maken elke dag een nieuw bed. In ZOO Planckendael zijn er verschillende platformen en hangmatten die ze daarvoor gebruiken.
- Ze zijn de grootste zoogdieren die in bomen leven en de enige mensapen in Azië.
- Orang-oetans zijn vruchteneters. Hun lievelingseten in Azië is een stinkende stekelvrucht, de dourian. Vruchten op Sumatra bevatten minder suikers dan gecultiveerd fruit in Europa. In ZOO Planckendael eten de orang-oetans daarom vooral veel verschillende groenten.
- Orang-oetanmannen zijn groter en zwaarder dan vrouwen en hebben wangkwabben. Ze hebben allemaal baarden en snorren. Hun roodbruine vacht is het langst van alle mensapen.
FICHE ORANG-OETAN
ORDE: primaten
BIOTOOP: veenmoerassen in het noorden van het eiland Sumatra in Indonesië
GROOTTE: mannetje 1,80m, spanwijdte armen: 2,25m, vrouwtje 1,30m
GEWICHT: mannetje 50-90 kg, vrouwtje 30-50 kg
GESLACHTSRIJP: +- 12 jaar, langste geboorte-interval: 8,2 tot 9,3 jaar DRAAGTIJD: ± 9 maanden of 254 dagen
DRAAGTIJD: ± 9 maanden of 254 dagen
ZOOGTIJD: 7 jaar
WORP: 1 jong
LEVENSVERWACHTING: 44 jaar tot 58 jaar
BEDREIGD: habitatverlies door palmolieplantages, houtkap, mijnbouw en wegenaanleg, stropers en de illegale handel in jonge dieren
TIPS: koop minder plantaardige en andere oliën, lees etiketten en koop producten gemaakt met duurzame palmolie